नागपूर – शिख पंथाचे नववे गुरु म्हणून ओळखले जाणारे श्री गुरु तेग बहादूरजी हे अद्वितीय व्यक्तिमत्व, तेजस्वी विचार आणि अपार साहसाचे प्रतीक होते. त्यांचा प्रेमळ स्वभाव, शांत वाणी आणि आकर्षक व्यक्तिमत्वामुळे विविध धर्मातील लोकदेखील त्यांना ‘सच्चा पातशाह’ मानत. गुरुजींच्या चेहऱ्यावरचे अलौकिक तेज, प्रभावित करणारी सज्जनता आणि त्यागभावना आजही जगासाठी आदर्श आहेत.
बालपणापासून युद्धकलेचा अभ्यास करत त्यांनी प्रख्यात योद्धा ‘मल्ल’ यांच्याकडून शस्त्रविद्या आत्मसात केली. त्यांच्या वडिलांचे—सहावे गुरु श्री हरगोबिंद साहिब—कर्तृत्व आणि शौर्य याचा प्रभाव गुरुजींच्या आयुष्यावर खोलवर पडला. करतारपूरच्या युद्धात गुरुजींनी दाखवलेली वीरता इतिहासात सुवर्णाक्षरांनी नोंदली गेली आहे. त्यांनी आणि त्यांच्या भावाने सुरजमलने एकहाती लढत शत्रूंचा निर्णायक पराभव केला होता.
Gold Rate
25 Oct 2025
गुरु तेग बहादूरजींमध्ये सहनशीलता, क्षमा, करुणा आणि त्याग हे गुण ठासून भरलेले होते. त्यांच्यावरील अनेक कट, मत्सराने केलेले प्राणघातक हल्ले ते शांतपणे सहन करीत. धीरमलने सत्ता मिळवण्यासाठी केलेल्या षड्यंत्रात गुरुजींवर गोळी झाडली गेली, जी सुदैवाने फक्त त्यांना स्पर्शून निघून गेली. तरीही त्यांनी राग व्यक्त न करता धीरमलच्या कल्याणाचीच कामना केली.
याचप्रमाणे, शीहे नावाच्या व्यक्तीने गुरुजींचे धन-दौलत लुबाडून धीरमलकडे नेले असता, ते पाकिस्तानाला परत आणणाऱ्या भाई मक्खणशाहने क्रोधाने शीहेला शिक्षा देण्याचा प्रस्ताव ठेवला. परंतु दयाळू गुरुजी म्हणाले—“लक्ष्मीचा लोभ मोठा आहे, त्याची फळे ते स्वतःच भोगतील. राग धरणे योग्य नाही. त्याला सोडून द्या.”
गुरुजींच्या या करुणामय वृत्तीचे उदाहरण संपूर्ण जगासाठी प्रेरणादायी ठरते.
गुरुजींची वाणी – मनातील अहंकारावर प्रहार-
गुरु तेग बहादूरजी अहंकाराला मनातील सर्वात घातक विकार मानतात. त्यांच्या वाणीत ते म्हणतात –
“साधो, मन का मानु तिआगउ”अहंकारामुळे इतर सर्व दुष्प्रवृत्ती जन्म घेतात. म्हणून त्याग, नम्रता आणि सेवाभाव हेच जीवनाचे खरे सौंदर्य आहे.
त्यांच्या उपदेशात परमेश्वरभक्तीचे विशेष महत्त्व आहे.
“रे मन राम सिउ करि प्रीति… सरवन गोविंद गुन सुनहु अरू गावहू रसना गीत…”
गुरुजी सांगतात की, मनाने परमात्म्यावर प्रेम करावे आणि कानांनी त्याच्या गुणांचे श्रवण, जिभेने त्याचे गुणगान करावे. देवाच्या महिमेचे गान न करणाऱ्याचे जीवन व्यर्थ जातो, असा त्यांनी स्पष्ट संदेश दिला आहे.
माया, लोभ, स्पर्धा आणि सांसारिक मोह यात अडकलेल्या जीवाने जर सेवा, सिमरन, परोपकार आणि सत्कर्मांचा मार्ग सोडला, तर आयुष्य निरर्थक ठरते, हे त्यांनी प्रेमपूर्वक सांगितले.
गुरुजींनी उच्चारलेले ११८ श्लोक आणि शब्द आजही श्री गुरु ग्रंथ साहिब मध्ये समाविष्ट असून मानवजातीसाठी दिशादर्शक ठरतात.
शहादत – सत्य आणि धर्मासाठी दिलेले अद्वितीय बलिदान-
मनुष्याच्या हक्कांसाठी, धर्मस्वातंत्र्यासाठी आणि अत्याचाराविरुद्ध ठाम उभे राहण्यासाठी गुरु तेग बहादूरजींनी दिलेले बलिदान अजरामर आहे. त्यांच्या शहादतीची तारीख—१९ डिसेंबर १६७५ (या वर्षी: २५ नोव्हेंबर २०२५, मंगळवार)—ही मानवतेच्या इतिहासातील सर्वात पवित्र आणि प्रेरणादायी दिवसांपैकी एक आहे.
त्यांच्या स्मृतिदिनानिमित्त त्यांच्या चरणी कृतज्ञतेचे कोटी-कोटी प्रणाम.त्यांचा उपदेश आजही सांगतो,अहंकार सोडा, प्रेम स्वीकारा; क्षमा पाळा आणि सत्यासाठी सदैव दृढ राहा.
